Informacje ogólne Historia pałacu i parku w Siemianicach
Pałac został wybudowany w 1835 roku przez Piotra hr. Szembeka. W 1894 roku został całkowicie przebudowany w stylu neorenesansowym. Jest to budynek piętrowy, podpiwniczony z użytkowym poddaszem. Zbudowany na planie wydłużonego prostokąta, którego oś zorientowana jest wzdłuż linii północ-południe. Stromy dach nad głównym budynkiem jest czterospadowy, kryty dachówką, zwieńczony rzędem wystających, symetrycznie ułożonych kominów (Ruciński 1913). Do północnej elewacji przylega węższy i niższy aneks gospodarczy, nad którym jest dach dwuspadowy. Nad wejściem znajduje się herb Szembeków (Szeląg 2005). Elewacja frontowa zwrócona na zachód, 11 osiowa, z czego 3 centralne osie zajmuje 4 kolumnowy portyk zbudowany w wielkim porządku. Kolumny podtrzymują obszerną wystawkę. W elewacji ogrodowej, na osi, znajduje się taras. Naroże budynku, pilastry oraz kolumny zdobi groszkowa rustyka i boniowania. Wystawka ma 2 okna, ramowe podziały, wolutowe spływy oraz pinakle wieńczące całość. Kolumny podtrzymują fryz zdobiony tryglifami (płytki z trzema zębami) i rozetami. W dachu znajdują się lukarny – po dwie na bokach wystawki. Piętro honorowe (piano nobile) znajduje się na piętrze (świadczy o tym wielkość okien- są większe niż okna na dole). Szczyt aneksu zdobi rozbudowana attyka zwieńczona wolutami i pinaklami (patrz ślimacznica). Układ wnętrz dwutraktowy (za opr. H. Bajora).
W pałacu znajdowały się cenne zbiory rodzinne z XVII-XIX w., stare meble, szafy gdańskie, obrazy szkoły francuskiej z XVII wieku, jak również włoskiej i niderlandzkiej, akwarele Juliusza Kossaka, zbiory starej broni oraz rękopisy min. „Ślubów panieńskich” Aleksandra Fredry. Wśród eksponatów znajdowało się również siodło z odsieczy wiedeńskiej wysadzane drogocennymi kamieniami (m.in. rubinami), obecnie eksponat znajduje się w Muzeum Narodowym w Krakowie. Na dzień dzisiejszy z zabytkowego wyposażenia pałacu pozostały kominek, piec i zabytkowa winda do transportu posiłków. Jako ciekawostkę należy podać, iż w pałacu działało centralne ogrzewanie już przed II Wojną Światową. Pałac był miejscem działalności Marii z Fredrów Szembekowej. To ona miała znaczący udział w tworzeniu tutaj ośrodka kultury polskiej. Zgromadziła większość pamiątek odziedziczonych po Fredrach. Pamiątki te zaginęły niestety w czasie okupacji niemieckiej (za opr. H. Bajora). W październiku 1939 roku w pałacu zamieszkał niemiecki zarządca Altwein. Po roku został zmieniony i nowym zarządcą został Range. Oprócz nich w pałacu w owym czasie nikt inny nie mieszkał. {prawdopodobnie w 1943 roku Range wyjechał z Siemianic a na jego miejsce przybył oficer SS Linhof, który zamieszkał w budynku majątkowym przy szosie, tzw. Dyrektorówce. Linhof zorganizował w pałacu schronisko dla rodzin oficerów niemieckich ze zbombardowanych miast niemieckich. W styczniu 1945 roku Niemcy opuścili pałac, wkrótce przed wkroczeniem wojska radzieckiego, które po wojnie stacjonowali tu około pół roku. Później na okres blisko roku zorganizowano tu szwalnię dla wojska radzieckiego. Następnie przez jakiś czas w części pałacowych pomieszczeń było przedszkole. 8 lipca 1950 roku budynek przekazano Uniwersytetowi Poznańskiemu, który poprzez wydział leśny rozpoczął prace remontowe bardzo poważnie zrujnowanego obiektu.
W bezpośrednim sąsiedztwie pałacu znajduje się park o powierzchni 4,49 ha, pochodzący z okresu gospodarowania rodziny Szembeków. Jak podaje Malinowska (1986), ma on charakter krajobrazowy, o kształcie wieloboku na osnowie nieregularnego trapezu. Utworzony został na bazie istniejącego drzewostanu, po którym pozostały ślady w postaci okazałych dębów czy klonów. Park był starannie pielęgnowany, a drzewostan wzbogacany i uzupełniany przez kolejnych właścicieli. Wprowadzono tu ciekawe gatunki i odmiany o różnobarwnych liściach jak np. Ouercus robur ”Concordia”, Fagus silvatica ”Ahopurpurea”, F. silvatica ”Cuprea”, Corylus maxima ”Purpurea” oraz wiele innych gatunków drzew i krzewów obcego pochodzenia. W parku znajdowała się też ananasarnia, dzięki której podjazd przed pałacem ozdobiony był egzotycznymi roślinami w pojemnikach. Po jej zlikwidowaniu na tym miejscu powstał kort tenisowy, również nieistniejący. Do dziś zachował się dawny układ dróg z XIX w. oraz fragment otaczającego park ciętego szpaleru grabowego. Park otoczony jest murem z główną bramą wjazdową od strony wschodniej. W jej kierunku biegnie główna oś widokowa z werandy pałacowej po ogrodowej stronie pałacu. W zachodniej części parku usytuowany jest pałac i zabudowania gospodarcze, w tym zabytkowy spichlerz i powozownia. Przed pałacem od strony wschodniej znajduje się parter kwiatowy w kształcie owalu.
Skład gatunkowy parku jest bardzo bogaty, a wiek drzew sięga 200 lat. Wg Czekalskiego i Kuświka (1978) na roślinność parku składa się 181 gatunków, odmian i form drzew i krzewów, należących do 36 rodzin botanicznych, w tym 46 drzew o cechach pomnikowych. Starodrzew tworzą głównie dęby, lipy i platany. Młodsze od nich są graby, kasztanowce i klony. Do najciekawszych okazów należy grupa dębów czerwonych usytuowanych w pobliżu altanki ogrodowej, okaz zwisającego buka pospolitego oraz zwisającego jesionu przed ogrodową fasadą pałacu. Z rzadkich okazów drzew znaleźć tu można glediczję trójciernistą oraz jej odmianę bezbronną Gleditschia triacanthos ”Inermis”, lipę drobnolistną w dwóch odmianach: zwisającej i o owalnych blaszkach liściowych. Na szczycie wzniesienia we wschodniej części parku rośnie lipa szerokolistna, porośnięta bluszczem kwitnącym Hedera helix. Z powojennych nasadzeń pochodzą cyprysiki Lawsona i groszkowy odmiana ”Plumosa”, sekwojodendron olbrzymi, cis pospolity odmiana irlandzka, katalpa, miłorząb dwuklapowy, tulipanowiec amerykański, świerk pospolity odmiana wężowa i wiele innych. W warstwie krzewów występują poza bzem czarnym suchodrzew, tawułka, leszczyna, czeremcha pospolita, jałowiec sabiński, kruszyna pospolita, kalina koralowa, bez koralowy, lilak pospolity i inne. Do najciekawszych okazów zaliczyć można hortensję bukietową odm. wielkokwiatowa, tawułkę Wilsona, jeżynę pachnącą, słonisz srebrzysty, sumak płożący, kasztanowiec drobnokwiatowy, lilak himalajski, suchodrzew Maacka, Ledebora i Ruprechta, wiele odmian różaneczników, suchodrzew chiński oraz glicynia kwiecista (Malinowska 1986).
Opr. M. Nawrot
Literatura:
- Bajor H.: www.lekaopatowska.pl, www.spsiemianice.pl,
- Czekalski M., Kuświk H. (1978): „Park Leśnego Zakładu Doświadczalnego w Siemianicach”. Instytut Przyrodniczych Podstaw Produkcji Rolniczej.
- Malinowska E. (1986): „Projekt rekonstrukcji parku Leśnego Zakładu Doświadczalnego w Siemianicach”. Maszynopis pracy mgr. ZKiKTZ AR w Poznaniu.
- Ruciński K. (1913): „Dwory i pałace wielkopolskie”. Poznań.
- Szeląg W. (2005): „Siedem wieków Siemianic". Il. Tyg. Powiat. Kępno nr 24.